KRS: 0000870180
Przemoc jest w pewnym sensie nieodzowną częścią ludzkiego jestestwa. Wiele dziedzin nauki próbuje zrozumieć i wyjaśnić fenomen jej występowania. Mimo to ciągle musimy dążyć do lepszego i głębszego poznania tego zjawiska. Konieczność ta wynika z samego charakteru tego problemu. Przemoc seksualna nie jest wcale pojęciem klinicznym czy naukowym, a politycznym.
W związku z tym, na sposób jej rozumienia wpływ będzie miała panująca sytuacja społeczna, której zmiany będą również wpływały na postrzeganie przemocy.
W psychologii wyróżnia się trzy kryteria znaczące dla zdefiniowania przemocy: rodzaj zachowania, intencje oraz skutki.
Próbę połączenia wszystkich wyżej wymienionych kryteriów w ramach spójnej definicji podjęła pedagożka resocjalizacyjna oraz patolożka społeczna Irenę Pospiszyl.
Mianem przemocy określiła „wszelkie nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej, a także psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji”.
Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) przemoc seksualna to „wszelkie zachowania seksualne, próby wymuszenia zachowań seksualnych, niechciane komentarze lub propozycje o podtekście seksualnym, zmuszanie do prostytucji lub inne zachowania skierowane przeciwko seksualności drugiej osoby, które wykorzystują przymus”. W swojej definicji przemocy seksualnej WHO podkreśla również, że dochodzi do niej niezależnie od tego jaka relacja łączy ofiarę ze sprawcą. Nieistotne jest również miejsce, w którym do niej dochodzi.
W przypadku, kiedy osoba nie mogła wyrazić świadomej zgody na dany kontakt o charakterze seksualnym, również można mówić o przemocy seksualnej. Przyczyną braku możliwości wyrażenia świadomej zgody może być stan upojenia alkoholowego lub wpływ substancji psychoaktywnych. Środki mogły zostać zażyte dobrowolnie lub podane danej osobie bez jej wiedzy i wbrew jej woli.
WHO zalicza do przemocy seksualnej następujące zachowania:
Na znacznie węższe kryteria wskazuje Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (APA). W APA Dictionary of Psychology możemy przeczytać o sexual assault oraz sexual harassment. Mówiąc o sexual assault APA definiuje je jako brutalną penetrację seksualną. Wlicza się w nią wymuszoną penetrację oralną, analną i waginalną. Oprawca w tym przypadku często używa przemocy, gróźb bądź wykorzystuje stan, w którym ofiara nie może wyrazić świadomej zgody. Określenie sexual harassment można przetłumaczyć na molestowanie seksualne i odnosi się do zachowań o charakterze seksualnym, które są uważane za obraźliwe lub niechciane.
Centrum Praw Kobiet definiuje przemoc seksualną jako „każdy rodzaj zachowania skutkującego niechcianym kontaktem w sferze seksualnej”. Celem takiego działania jest odebranie ofierze godności oraz poniżenie jej.
Australijska organizacja The Victorian Centres Against Sexual Assault (CASA) definiuje sexual assault jako każde zachowanie o charakterze seksualnym, które sprawia, że druga osoba czuje się niekomfortowo, przestraszona, zastraszona lub zagrożona. Do przemocy seksualnej zalicza się również takie zachowania, do których dochodzi bez zgody drugiej osoby oraz sytuacje, w których sprawca wykorzystuje czy to manipulacje, czy swoją fizyczną przewagę i siłę, wymuszając w ten sposób kontakt seksualny. W definicji podkreśla się również fakt, że przemoc seksualna jest formą nadużycia władzy i siły.
Osoby, które doświadczyły przemocy seksualnej, w tym zgwałceń często w pierwszej kolejności reagują szokiem lub niedowierzaniem. Borykają się z poczuciem winy i stygmatyzacji ze strony bliskich, społeczeństwa bądź instytucji. Ich poczucie własnej wartości często znacząco się obniża.
Inną często spotykaną reakcją może być spokój, który dla otoczenia może wydawać się nieadekwatny do zaistniałej sytuacji. Zwykle jest jednak przejawem wystąpienia mechanizmu obronnego, w którym osoba nie dopuszcza do siebie myśli, że rzeczywiście padła ofiarą wykorzystania seksualnego. Wspomnienia dotyczące sytuacji są wypierane. Osoba taka stara się pozornie prowadzić normalne życie, wewnętrznie jednak odczuwa odrętwienie lub oszołomienie.
U osób, które doświadczyły przemocy seksualnej mogą występować również problemy ze snem wynikające z bezsenności bądź nawracających koszmarów sennych.
Ofiary przemocy seksualnej są również narażone na rozwinięcie się u nich stanów depresyjnych, depresji, bólów psychosomatycznych, stanów lub zaburzeń lękowych, a także zespołu stresu pourazowego (PTSD).
Do charakterystycznych objawów tego zaburzenia, wymienianych w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10, należą:
W związku z wyżej wspomnianymi trudnościami osoby po takich traumatycznych doświadczeniach znajdują się również w grupie zwiększonego ryzyka popełnienia samobójstwa.
Bibliografia:
Autor: Sonia Burgfeld, wolontariuszka Fundacji Zaginieni
Zdjęcie: unsplash.com