KRS: 0000870180
Ze względu na to, młodzież zaczyna przejawiać zachowania buntownicze, nieraz niezrozumiałe przez dorosłych. Wiążą się one z kształtowaniem się własnej tożsamości, a co za tym idzie – podejmowaniem ryzykownych zachowań, zwłaszcza sięganiem po różnego rodzaju używki, w celu poszukiwania siebie, zaspokojenia ciekawości czy zostania zaakceptowanym przez grupę.
Picie alkoholu oraz palenie papierosów niekorzystnie wpływają na kształtowanie się psychiki, co może spowodować wystąpienie zaburzeń depresyjnych, lękowych, a nawet psychotycznych (Rokosa i in., 2020).
Palenie papierosów wpływa negatywnie na gospodarkę hormonalną, ma związek ze zmianami nastroju, problemem ze snem, nauką i pamięcią u młodych osób (Sałata, Gawryś, 2020).
Raport z 2019 roku donosi, iż 80% osób w wieku 15-16 lat piło alkohol choć raz w życiu, a do jego spożywania w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem przyznało się 46,7% osób w tym wieku (Sierosławski, 2020). Młodzież rozpoczyna inicjację alkoholową coraz częściej i sięga po niego z roku na rok coraz wcześniej, co może doprowadzić do uzależnienia (Sałata, Gawryś, 2020).
Człowiek odczuwa nieustanną, silną potrzebę przyjmowania substancji, od której jest uzależniony. Mowa wtedy o uzależnieniu fizjologicznym (np. od nikotyny, alkoholu czy narkotyków), bądź wykonywania określonej czynności, kiedy zmaga się z uzależnieniem behawioralnym (np. od pracy, jedzenia, kupowania, masturbacji) (Rusin, 2021).
Najczęściej wskazuje się na cztery najbardziej wyraźne objawy, świadczące o uzależnieniu, do których należą:
W kwestii sięgania po alkohol, ważnymi aspektami przyzwalającymi niejako na jego spożywanie jest silnie rozwinięta kultura picia. Nikogo nie dziwi fakt, iż każde spotkanie w gronie rodziny czy znajomych wiąże się z obecnością alkoholu. W niektórych religiach istnieje także ambiwalentny stosunek do niego, będąc jednocześnie przedstawianym jako dar od Boga, ale i rzecz, która prowadzi do niemoralnych zachowań. Również dostępność tego rodzaju napojów odgrywa ważną rolę – można kupić je dosłownie wszędzie.
Znaczenie ma tutaj również tzw. dziedziczenie społeczne, tzn. przejawianie w dorosłym życiu zachowań i stosowanie się do norm wyniesionych z domu rodziców. Alkoholikami zostają przez to najczęściej osoby nie tylko z rodzin alkoholowych, ale i wręcz przeciwnie - skrajnie abstynenckich, ponieważ ani jedna, ani druga postawa nie prezentowały właściwego modelu picia. Dodatkowo, osoby niedojrzałe, częściej zmagają się z problemem w pokonywaniu trudności, przez co narażone są na sięganie po różnego rodzaju wspomagacze, takie jak alkohol, czy leki, które z kolei utrudniają, a nawet uniemożliwiają proces dojrzewania (Woronowicz, 2009) - jednostka wpada wtedy w zamknięte koło zachowań destrukcyjnych.
Badanie przeprowadzone na 85 uczniach zagrożonych przemocą wykazało, iż 39% badanych nastolatków płacze, kiedy boryka się z problemami – robi to jednak w ukryciu, tak, by dorośli nie zauważyli, z kolei 40% sięga wtedy po alkohol (Sałata, Gawryś, 2020).
Większość badań jest zgodnych co do tego, że rodzina odgrywa osób znaczącą rolę dla osób młodych (Junik, 2014). Przykładowo, badanie na wychowankach młodzieżowych ośrodków wychowawczych i socjoterapeutycznych, tj. grupie szczególnie narażonej na zachowania ryzykowne przez wzgląd na ich sytuację życiową wykazało, że wsparcie emocjonalne matki jest niesamowicie istotnym czynnikiem chroniącym - za taki uważa je aż 75% uczniów klasy II (Rustecka-Krawczyk, 2012).
Alkohol wtedy może jawić się jako najprostsza, najbardziej dostępna i najskuteczniejsza droga poprawienia sobie nastroju, co przynosi jednak tylko chwilową ulgę w cierpieniu, którego bliscy nierzadko nie rozumieją. Aż 25% nastolatków po próbie samobójczej przyznaje, że mimo poszukiwania pomocy u dorosłych, nie otrzymało jej (Formella, 2020).
Szczególnie ważna jest zwykła rozmowa, której dorośli nieraz tak bardzo się boją, zupełnie niepotrzebnie. Mitem jest, że rozmowa o depresji pogorszy sytuację - wsparcie rodzica może mieć ogromny wpływ na poprawę samopoczucia nastolatka. Bardzo ważna jest dobra komunikacja, czyli przedstawienie nastolatkowi obaw o niego, w sposób łagodny i pełen ciepła, pozbawiony osądu czy krytyki (Jęczmieńska, 2021). Pamiętaj, że nawet jeśli z perspektywy dorosłego problemy dziecka wydają Ci się być mało ważne czy trywialne, dla niego są one rzeczywistym powodem cierpienia. By móc Ci zaufać i otworzyć się przed Tobą, nastolatek musi czuć, że to, z czym się zmaga, nie jest przez Ciebie bagatelizowane. Więcej porad odnośnie tego, jak rozmawiać z dzieckiem zmagającym się z trudnościami związanymi z depresją, znajduje się tutaj: Depresja nastolatka. Kompendium wiedzy dla rodziców.
Dlatego kluczowe w prewencji uzależnień zdają się być wspieranie nastolatka i świadomość zmian, jakie zachodzą w jego dojrzewającej psychice. W tym celu ważne jest wypracowanie z dzieckiem wspólnego języka, pełnego miłości, ciepła i zrozumienia, w tym trudnym i niezrozumiałym dla niego samego okresie gwałtownych przemian, by młody człowiek mógł poczuć, że ma w rodzicu wsparcie, a nie wroga. Samo deklarowanie uczuć nie wystarczy.
“Jaś - kocha się na dobre i złe, a ona kocha mnie jak jestem grzeczny, jakoś nigdy mi tego nie powiedziała jak nawaliłem, a ja najbardziej potrzebuję tej jej miłości właśnie wtedy kiedy nawalam (i po krótkiej chwili ciszy puściło, kolejne słowa wykrzyczał) ....wy dorośli jesteście takimi głupkami, jak mamy wam to mówić żebyście zrozumieli, rzygać mi się chce, wsadźcie sobie w dupę to wasze kocham, bądźcie przy nas, a nie pieprzycie o tej miłości, która jest tylko jak na nią zasłużymy, mówcie kocham jak nawalamy, wtedy tego potrzebujemy, wy cholerni hipokryci!”
“Przyszło pytanie: jak wiele jest tematów na które nasze dzieciaki bardzo potrzebują pogadać, ale wybierają milczenie lub kłamstwo, obawiając się naszej reakcji...? Daniel podpowiedział mi, po czym można poznać dzieciaka, który wybiera milczenie. Jego zdaniem można to poznać po odległości, przy której siada przy nas, na przykład na sofie,
...o ile jeszcze przychodzi.
Dodał po tym coś bardzo mocnego;
...a Wy dorośli myślicie, że chodzi o to, że dorastamy i się wstydzimy”
Bibliografia:
Formella, Z. (2020). Samobójstwo i zachowania ryzykowne młodzieży. Analiza zjawisk w świetle założeń biopsychoekologicznych. Humaniora. Czasopismo Internetowe, 3(31), 73-95.
Jęczmieńska, D. (2021). Depresja nastolatka. Kompendium wiedzy dla rodziców. psychologiadziecka.org.
Junik, W. (2014). Czynniki chroniące polską młodzież przed podejmowaniem zachowań ryzykownych/problemowych w świetle wybranych badań. W: Jarczyńska, J. (Red.), Uzależnienia behawioralne i zachowania problemowe młodzieży. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Lelonek-Kuleta, B. (2014). Uzależnienia behawioralne-podstawy teoretyczne. W: Jarczyńska, J. (Red.), Uzależnienia behawioralne i zachowania problemowe młodzieży. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Rokosa, T., Myga-Nowak, M., Wanot, B. (2020). Ryzykowne zachowania zdrowotne wśród młodzieży. W: Wanot, B., Wiatrowski, J., Bartnik, M. (Red.) Zagrożenia środowiskowe i cywilizacyjne. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
Rusin, ME. (2021). Współczesne uzależnienia i ich wpływ na zdrowie człowieka. W: Urych, I. (Red.), Społeczne uwarunkowania bezpieczeństwa. Wybrane zagadnienia z psychologii i socjologii. Część 3. Akademia Sztuki Wojennej.
Rustecka-Krawczyk, A. (2012). W poszukiwaniu czynników chroniących młodzież z grupy ryzyka. Dziecko krzywdzone, 3(40), 46-61.
Sałata, E., Gawryś, E. (2020). Przemoc domowa a funkcjonowanie młodzieży w szkole w okresie adolescencji. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia. Sectio F, Paedagogia-Psychologia, 33(4), 291-304.
Sierosławski, J. (2020). Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2019 r.
Woronowicz, BT. (2009). Uzależnienia. Geneza, terapia, powrót do zdrowia. Media Rodzina.
Autor: Elżbieta Burdzik, wolontariuszka Fundacji Zaginieni
Zdjęcie: pixabay.com