Zaproponowany przez badaczy: Ramseya, Tameya, Langa i Kinzela model interwencji kryzysowej w przypadku zagrożenia samobójstwem zakłada, że jednym z ważnych elementów jest skontaktowanie osoby z powodem do życia. Najpierw jednak należy rozpoznać sygnały świadczące o zagrożeniu.
Symptomy zagrożenia samobójstwem możemy podzielić na 4 kategorie:
Nie należy żadnego z nich lekceważyć lub bagatelizować. Jak stara mądrość mówi, lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego też pierwszym i najważniejszym narzędziem przeciwdziałania samobójstwom jest prewencja w postaci pomocy lub wsparcia psychologicznego. Zapobieganie próbom samobójczym oddziałuje nie tylko na jednostkę, ale i na całe bliskie środowisko. Konsekwencje zachowań samobójczych można rozpatrywać w wymiarze jednostkowym, ale i społecznym. Wymiar społeczny dotyczy dezintegracyjnych konsekwencji udanej próby samobójczej w środowisku. Szacuje się, że śmierć jednego człowieka dotyka 4-10 osób z najbliższego środowiska i do 20 osób pośrednich. Dodatkowo śmierć sławnych osób niesie za sobą ryzyko tzw. efektu Wertera, czyli naśladowczego samobójstwa. Uratowanie jednej osoby może więc stworzyć nowe możliwości, ale nie musi. Osoby po nieudanej próbie samobójczej często muszą zmagać się z konsekwencjami podjętych działań, np. uszkodzenia organów wewnętrznych, niedokrwienie mózgu, paraliż oraz koszty związane z leczeniem.
Interwencje podejmuje się, gdy nierozwiązane problemy powodują psychiczny ból, który jest nie do wytrzymania, oraz podczas podjęcia próby samobójczej. Model interwencji zakłada 3 możliwe stany osoby zagrożonej samobójstwem:
Nawiązanie kontaktu z osobą, która podjęła już działania w celu odebrania sobie życia jest bardzo trudnym zadaniem. Jeśli jest to nam osoba nieznana, warto się najpierw przedstawić, a potem skłonić osobę zagrożoną do zapoznania. Poprzez pytania (tj. „Jak się czujesz?”, „Czy coś się stało?”) poznajemy i dociekamy, z jaką sytuacja mamy do czynienia. Nie należy przekonywać ani oskarżać. Zrozumienie sytuacji osoby i rozmowa może być jedynym, co trzyma ją przy życiu. Nasze opinie o tym, dlaczego warto żyć i dlaczego nie warto popełniać samobójstwa często są szkodliwe. Intencje samobójcze wiążą się z emocjami i wydarzeniami, co daje nam cenne informacje, które mogą pomóc w późniejszym szukaniu powodów do życia czy planu na przyszłość. Okaż szacunek, znajdź chociaż jeden powód i wyraziście go ubarw, aby się rozrósł.
Osoba, która zdecydowała się na zakończenie swojego życia mogła już rozliczyć się ze spraw, które trzymały ja przy życiu i może nie widzieć drogi, która może dalej iść. Na tym etapie ważne jest przygotowanie kontraktu na życie (słownego lub pisemnego). Osoba zagrożona zobowiązuje się w nim, że nie popełni samobójstwa, a o swoich myślach samobójczych będzie rozmawiał ze specjalista albo z nami. Należy też uwzględnić plan na przyszłość, czyli możliwości do rozwoju, które stanowią kotwicę trzymającą przy życiu.
Nie jest to jednak jedyny słuszny plan, który gwarantuje stu procentowa skuteczność. Każdy z nas może znaleźć się w momencie, w którym będzie potrzebował pomocy. Nawet w najgorszym momencie nie jesteśmy sami. Poniżej znajdują się bezpłatne telefony dla osób w kryzysie:
Wina nie spoczywa jednak na nas ani nikogo innego. Dlatego najważniejsze jest reagowanie, gdy zaobserwujemy już pierwsze, bardzo subtelne sygnały. Aby interwencja kryzysowa nie była potrzebna.
Miejsca, w których otrzymamy pomoc:
Źródła:
Kielan A., Olejniczak D., Czynniki ryzyka oraz konsekwencje zachowań samobójczych z uwzględnieniem problematyki samobójstw dzieci i młodzieży. Dziecko Krzywdzone. „Teoria, badania, praktyka”, 2018, nr. 17(3), s. 9–26.
Autor: Natalia Muskała, wolontariuszka działu psychologicznego Fundacji Zaginieni
Zdjęcie: unsplash.com