Psycholog, psychoterapeuta, coach czy interwent kryzysowy?

Psycholog, psychoterapeuta, coach lub interwent kryzysowy - łatwo się pogubić w tych określeniach. A czy Ty znasz różnicę między nimi i wiesz jakiej formy pomocy psychologicznej oczekiwać od każdego z nich?

Psycholog bardzo często utożsamiany jest z psychoterapeutą. Warto jednak wiedzieć, że psychoterapia jest zaledwie jedną z wielu form profesjonalnej pomocy psychologicznej, czyli pomocy świadczonej przez specjalistów, działającej na określonych zasadach i warunkach.
Istnieje także pomoc paraprofesjonalna, która w pewnych aspektach przypomina profesjonalną, jednak jest udzielana z ramienia osób o niepełnym spectrum kwalifikacji, choć może być ustrukturyzowana. Pomoc nieprofesjonalna opiera się zaś głównie na wsparciu bliskich osób.

Form pomocy profesjonalnej jest kilka. Różnią się od siebie pod wieloma względami – czy to ukierunkowaniem, rodzajem pracy, czy też grupą odbiorców. Wspomniana wcześniej psychoterapia jest właśnie jedną z form pomocy psychologicznej. Trudno byłoby podać jej uniwersalną definicję, ponieważ różni się ona w zależności od nurtu i szkoły psychoterapeutycznej. Każda z nich oferuje nie tylko inny język opisywania zjawisk psychologicznych, ale przede wszystkim zupełnie inne podejście do danego tematu, zrozumienie mechanizmów psychologicznych oraz formę i rodzaj pracy stosowany w celu osiągnięcia pożądanej zmiany. Warto więc pamiętać, zwłaszcza, gdy mamy w planach rozpoczęcie terapii, że każda z jej odmian ma swoją odrębną charakterystykę, która nie każdemu może odpowiadać. Dlatego warto poświęcić chwilę na poznanie charakterystyki każdego z nurtów.

Nie każdy psycholog jest terapeutą, tak samo jak nie każdy terapeuta jest psychologiem. Są to dwa różne zawody, które mają jednak kilka punktów wspólnych. Psycholog to magister psychologii, który ukończył pięcioletnie studia w tym zakresie. Aby mieć kompetencje do prowadzenia psychoterapii, oprócz ukończenia studiów, należy ukończyć kilkuletnią szkołę psychoterapii. Najczęściej psychoterapeutami zostają absolwenci psychologii, jednak nie tylko. Do szkoły terapii mogą również uczęszczać lekarze, pedagodzy i osoby mające pokrewne wykształcenie (np. pielęgniarki) – w tej kwestii każda szkoła ma swoje wewnętrzne, uregulowane zasady. Oprócz „standardowej” psychoterapii, rozumianej jako długa praca psychologiczna, mamy do czynienia z terapią krótkoterminową, która koncentruje się raczej na rozwiązaniu konkretnego, bieżącego problemu i realizację jakiegoś zadania, lub przyswojenie sobie jakiejś umiejętności. Warto o niej pamiętać, ponieważ wiąże się z innym sposobem myślenia i działania niż w przypadku „klasycznej” psychoterapii. Opiera się ona na założeniu, że istnieje jeden, konkretny problem, z którym pacjent bądź klient przychodzi i chce pracować nad jego rozwiązaniem. Nie mamy tu do czynienia z zaburzeniami lub pogłębionymi problemami. O ile „standardowa” terapia jest długoterminowa i opiera się na wielu spotkaniach, które dotyczą natury problemu oraz zrozumieniu go, krótkoterminowa ogranicza się do zaledwie kilku wizyt. Trzeba jednak pamiętać, że ten rodzaj terapii nie jest magicznym sposobem na rozwiązanie wszystkich problemów. Nad niektórymi trzeba pracować dłużej i bardziej się w nie zagłębić podczas psychoterapii.

W kontekście wsparcia w sytuacji załamania psychicznego, warto wspomnieć także o interwencji kryzysowej. Jest to pomoc doraźna, udzielana w konkretnym momencie pogorszenia stanu zdrowia psychicznego. Ma na celu przywrócenie równowagi przynajmniej do poziomu niezagrażającego zdrowiu i życiu. Interwencje kryzysowe są bardzo szerokie i stosuje się je w odpowiedzi na różne sytuacje. Przykładem mogą być różnego rodzaju telefony zaufania, z których osoby mogą skorzystać momencie nagłego załamania, będąc w pewnych gorszych okresach życia, takie jak: telefon zaufania dla dzieci i młodzieży (tel. 116 111) czy ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia” (tel. 800 120 002).

Formą pomocy psychologicznej nastawionej na całkiem inne cele jest poradnictwo, które skupia się przede wszystkim na dostarczeniu informacji o ważnych dla klienta kwestiach, jak choćby doradztwo zawodowe. Czasami przez element poradnictwa możemy również rozumieć konsultację, podczas której dobiera się inną formę pomocy, w tym skierowanie danej osoby na konkretną formę terapii. Niektórzy jako poradnictwo rozumieją udzielanie pomocy psychologicznej w poradniach, niekoniecznie przez psychologów. Inne definicje podchodzą do tego tematu szerzej i mówią, że jest to pomoc osobom z najróżniejszymi rodzajami problemów, nie tylko tych natury psychicznej. Jak widać, powyższa definicja ma wiele wspólnego z definicją terapii krótkoterminowej oraz interwencji kryzysowej.

Ostatnią formą pomocy psychologicznej, choć w opinii specjalistów nieco kontrowersyjną, jest coaching, czyli pomoc, która kładzie nacisk na rozwój osobisty. Celem coachingu jest wzbudzanie refleksji, wzmacnianie i udoskonalanie działania, skupienie na tym, jak człowiek pracuje, myśli, aby dzięki polepszonej samoświadomości mógł się rozwijać. Coaching skupia się na wizualizowaniu realizacji marzeń w odniesieniu do miejsca w życiu, w którym znajdujemy się obecnie oraz na metodach osiągania celów.

Jest kilka kryteriów doboru odpowiedniej formy profesjonalnej pomocy psychologicznej.

Pierwszym z nich jest poziom zdrowia, czyli stopień zaburzeń psychicznych. Istotne są tu również osobiste preferencje danej osoby i jej uwarunkowania – zarówno te biologiczne, jak i dotyczące sytuacji, motywacji czy osobowości. Jeśli mamy problem z wyborem odpowiedniej formy wsparcia, możemy skorzystać z konsultacji psychologicznych, podczas których specjalista wskaże nam odpowiedni kierunek.

Z konsultacji psychologicznych możesz skorzystać również w Fundacji Zaginieni. Jeśli potrzebujesz wsparcia, napisz i umów się na bezpłatne konsultacje online. Nasz adres mailowy to: psycholog@fundacjazaginieni.pl.

O AUTORCE:

Zuzanna Czerniawska:
Jestem studentką IV roku psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poświęcam się w całości psychologii, swoją przyszłość wiążę z szeroko pojętą psychologią sądową i z pracą naukową. Rozwijam się na różne sposoby, poszukując to nowych wolontariatów czy aktywnie działając w kołach naukowych, podejmując się tym samym kolejnych wyzwań. W czasie wolnym, którego nie mam wiele, lubię obejrzeć (niekoniecznie) dobry serial czy przeczytać książkę, pogłębić wiedzę dotyczącą mitologii czy mizianiem swojego kota.

Literatura: L. Cierpiałkowska, H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna. Podręcznik akademicki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.