10 dzień września jest uznawany za Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom.
Zakładam, że to czysty przypadek, że przypada on akurat na 10 dni po rozpoczęciu nauki w szkole. Choć może stoi za tym statystyka, podobnie jak w przypadku tzw. „Blue Monday”. Jest to obliczony statystycznie najbardziej depresyjny dzień w roku, który przypada zawsze na 3 poniedziałek stycznia. Obliczając to, Cliff Arnall brał pod uwagę różne czynniki: ekonomiczne, psychologiczne czy nawet metrologiczne. Za aktami samobójczymi również stoi wiele powodów, a za statystykami – prawdziwi ludzie, który zdecydowali się zakończyć swoje życie. Policyjne raporty wykazują, że między rokiem 2013, a 2020 zwiększyła się liczba prób samobójczych o 40%. Zmniejszyło się jednak ich powodzenie o 15%. W 2017 r. i 2018r. samobójstwo zakończone zgonem popełniło więcej mężczyzn (8 995) niż kobiet (1 462). Każdej z tych osób można było pomóc, wystarczy tylko szerzyć wiedzę, czym tak naprawdę jest akt samobójczy. Nie jest to wiedza łatwa, ale bardzo potrzebna.
Najpierw należy odróżnić gest samobójczy od parasamobójczego.
Akt parasamobójczy jest to działanie, które może przypominać próbę odebrania sobie życia. W rzeczywistości jest jednak wołaniem o pomoc, skierowanym do społeczeństwa lub rodziny. Jego celem nie jest zakończenie własnego życia, ale zwrócenie uwagi na problem, z którym jednostka sobie nie radzi. Cechami charakterystycznymi takiego aktu są miejsce i okoliczności. Gesty te podejmuje się w obecności wielu świadków oraz w sposób, który umożliwia ratunek.
Do zachowań samobójczych zaliczamy próby i myśli samobójcze oraz sam dokonany czyn. Szacuje się, że w populacji adolescentów 16-20% z nich zdradza myśli samobójcze, a 4-8% dokonało chociaż jednej takiej próby. Dla przypomnienia, adolescencja to okres w życiu człowieka między 10, a 20 rokiem życia. Co posuwa tak młode osoby do prób samobójczych?
Wyróżnia się 3 główne teorie, które zwracają uwagę, że dokonywane wcześniej samookaleczenia stanowią ważną zmienną do wystąpienia prób samobójczych w przyszłości.
Uważa się, że samookaleczenia i zachowania samobójcze mogą mieć częściowo wspólne charakterystyki. Między innymi choroby psychiczne, tj. depresja, nadużywanie substancji psychoaktywnych, zaburzenia uwagi i zachowania, zespół stresu pourazowego, a także czynniki psychospołeczne i doświadczenia ze środowiska rodzinnego.
Omówione wyżej zagadnienia stanowią podstawę do zrozumienia tematyki samobójstw. Należy jeszcze rozprawić się z kilkoma popularnymi mitami, które wokół niej narosły:
- „Osoby, które mówią o samobójstwie, nie popełniają samobójstwa” – bagatelizowanie tak wyraźnych sygnałów, jak otwarta deklaracja chęci, czy myśli o samobójstwie jest bardzo niebezpieczna. W rzeczywistości wiele osób sygnalizuje otoczeniu swoje zamiary, ponieważ szuka pomocy. Co więcej takie przeświadczenie, powoduje również, że wołanie o pomoc może być uznane za kawał. Czasami osoby, które rzeczywiście przejawiają myśli samobójcze, mogą ukrywać je pod maską „czarnego humoru”.
- „Bezpośrednie pytanie o zamiar samobójstwa jest ryzykowne, dlatego że może się ono przyczynić do samobójstwa” – kolejny błąd. Szczera rozmowa, może powstrzymać osobę przed podjęciem takiej próby i pokazuje, że otwarcie może porozmawiać o wszystkim i nie być ocenianym.
- „Ktoś, kto chce popełnić samobójstwo, popełni je bez względu na wszystko” – podjęcie próby samobójczej to proces. Na każdym z jego etapów można zapobiec jego rozwojowi. Należy pamiętać, że osoby w kryzysie psychicznym nie chcą zakończyć swojego życia. Jednak próba samobójcza wydaje się im jedynym rozwiązaniem dla zakończenia ich cierpienia.
- „Tylko ludzie z zaburzeniami psychicznymi popełniają samobójstwa” – kryzys psychiczny może dopaść każdego, z różnych powodów. Zaburzenia jedynie zwiększają ryzyko, ale nie są jedynym powodem. Co więcej, osoby, które przejawiają myśli samobójcze nie muszą mieć choroby psychicznej.
- „Kiedy ktoś podejmie próbę samobójczą i przeżyje to zagrożenie mija” – przeciwnie, przeżycie próby samobójczej nie rozwiązuje problemów, a może przysporzyć nowych. Napiętnowanie społeczne pogłębia jedynie negatywne myśli o sobie i doprowadza do podjęcia kolejnej próby. Być może skutecznej.
- „Kto raz miał tendencje samobójcze, będzie je miał zawsze” – profesjonalna pomoc pomaga osobom w kryzysie wrócić do prawidłowego funkcjonowania i przerwać błędne koło myśli samobójczych. Jest to długi proces, a jego powodzenie zależy również od wsparcia najbliższego otoczenia.
- „Samobójstwo jest dziedziczone, to skłonność rodzinna” - Badania szwedzkich naukowców z Karolinska Institutet wykazały, że osoby, które doświadczyły samobójczej śmierci rodzica, częściej same popełniają samobójstwo oraz narażane są na choroby psychiczne, np. ciężkiej depresji, zaburzeń psychotycznych i osobowościowych. Zależność ta potwierdziła się w grupie osób, których rodzice popełnili samobójstwo w okresie dzieciństwa lub wczesnej adolescencji. Nie potwierdzono tej zależności, gdy dzieci były w wieku między 18 a 25 lat. Mit o genetycznych predyspozycjach do samobójstwa nie wydaje się być więc zbytnio prawdziwy.
- „Samobójstwo to prosty i bezbolesny sposób na zakończenie swoich problemów” – każdy z możliwych sposobów zakończenia życia wiąże się z ogromnym bólem psychicznym, a samo podjęcie decyzji jest długim i bolesnym procesem. Jak już wspomniałam osoby w kryzysie psychicznym nie chcą się zabić. Chcą, aby ich cierpienie się skończyło.
Powyższym artykułem chcieliśmy zwrócić uwagę, że samobójstwo nie jest tak prostym zagadnieniem, jak wydaje się na pierwszy rzut oka.
Należy pamiętać, że za każda próbą samobójczą stoi ludzkie cierpienie oraz ból najbliższej rodziny. Jeśli chcecie się dowiedzieć więcej o powodach, jak i sposobach zapobiegania samobójstwom zapraszamy na do lektury kolejnych naszych tekstów. Jeśli znacie kogoś, kto przeżywa ciężkie chwile w swoim życiu lub właśnie przeszedł taki etap, może właśnie w taki dzień jak dzisiaj warto okazać swoje wsparcie dla niej. Jeśli zaś sami przeżywacie teraz przykre doświadczenia, a nie macie komu o tym powiedzieć, zapraszamy do kontaktu. Nasz dział wsparcia psychologicznego jest otwarty na każdego.
Źródła:
- http://zobaczznikam.pl/mity-i-stereotypy-o-samobojstwach-i-zachowaniach-samobojczych/
- https://zwjr.pl/mity-na-temat-samobojstw
- https://ciekaweliczby.pl/samobojstwa/
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Blue_Monday
Autor: Natalia Muskała, wolontariuszka działu psychologicznego Fundacji Zaginieni
Zdjęcie: unsplash.com
