KRS: 0000870180
Stalking, czyli uporczywe nękanie, to zjawisko, które w ostatnich latach zyskało na znaczeniu w kontekście społecznym i prawnym. Choć pojęcie to często kojarzone jest z obsesyjnymi relacjami, może przybierać różne formy, od nękania fizycznego, przez cyberstalking, aż po ściganie czy inwigilowanie ofiary w sposób subtelny, ale równie niebezpieczny. W artykule przyjrzymy się definicji stalkingu, omówimy przepisy prawne, a także podpowiemy, jak można bronić się przed tym zjawiskiem, wykorzystując przykład znanego serialu „You”.
Stalking to termin używany do określenia uporczywego, często irracjonalnego i niechcianego ścigania, monitorowania lub kontaktowania się z drugą osobą, co wywołuje u niej poczucie zagrożenia, strachu czy niepokoju. Osoba, która staje się celem stalkingu, może doświadczać zarówno fizycznego, jak i psychicznego niepokoju. To długotrwałe nękanie, które wykracza poza granice zwykłych, nawet intensywnych prób kontaktu.
Warto zauważyć, że nie każde niechciane zachowanie może być uznane za stalking. W prawie nie ma jednoznacznej definicji stalkingu, ponieważ każdy przypadek może się różnić w zależności od kontekstu. W polskim prawie stalking znajduje swoje odzwierciedlenie w art. 190a Kodeksu Karnego.
Zgodnie z art. 190a Kodeksu Karnego: „Kto przez uporczywe nękanie innej osoby, zmusza ją do zmiany swojego zachowania, w szczególności do opuszczenia miejsca zamieszkania, zmiany miejsca pracy, sposobu życia lub życia w stanie strachu, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.
Powyższy przepis wskazuje na to, że stalking to nie tylko częste kontaktowanie się z drugą osobą, ale także wpływ na jej życie codzienne, zmieniające sposób funkcjonowania, poczucie bezpieczeństwa czy zagrażające jej psychicznej i fizycznej stabilności. Stalking może przybierać różne formy: od nieustannego pisania wiadomości, telefonów, śledzenia po inwigilowanie za pomocą nowoczesnych technologii (np. śledzenie lokalizacji telefonu, ataki w Internecie).
Ważnym aspektem jest to, że przestępstwo stalkingu może być zgłoszone na każdym etapie, niezależnie od tego, jak długo trwało nękanie. Nawet jeśli nie doszło jeszcze do poważnych konsekwencji w życiu ofiary, jej poczucie zagrożenia samo w sobie wystarcza, by wnieść sprawę do sądu.
W odróżnieniu od prób kontaktu, które mogą być uznane za normalne w kontekście relacji międzyludzkich, stalking zaczyna się tam, gdzie pojawia się:
Dopiero w momencie, gdy takie zachowanie staje się uporczywe i sprawia, że ofiara nie ma możliwości normalnego funkcjonowania w swoim życiu codziennym, mamy do czynienia ze stalkingiem, który staje się przestępstwem.
Serial „You” stał się popularny właśnie z powodu ukazania stalkingu w bardzo intensywny sposób. Główny bohater, Joe Goldberg, przejawia klasyczne cechy stalkera: od obsesyjnej fascynacji, przez naruszanie granic prywatności osoby, którą rzekomo „kocha”, po monitorowanie jej życia, aż do kontrolowania go w sposób manipulacyjny. Chociaż Joe początkowo traktuje swoje zachowanie jako sposób wyrażenia miłości, jego działania stają się coraz bardziej niebezpieczne i przemocowe.
„You” idealnie pokazuje, jak łatwo można przekroczyć granicę między zwykłym zainteresowaniem a obsesją. Choć w serialu są elementy fikcyjne, odzwierciedlają one rzeczywiste mechanizmy stalkingu. Sposób, w jaki Joe wykorzystywał technologie do ścigania swoich ofiar, a także manipulował faktami, by przekonać je do swoich racji, to przykład na to, jak stalking może przyjąć formy cyberstalkingu i psychicznego znęcania się.
Obrona przed stalkingiem wymaga zarówno szybkiej reakcji, jak i skutecznego działania na różnych płaszczyznach – od zapobiegania, przez zabezpieczanie dowodów, po wykorzystanie wsparcia prawnego.
Stalking jest przestępstwem, które powinno być natychmiast zgłaszane na policję. Warto pamiętać, że ofiara nie musi czekać, aż nękanie osiągnie ekstremalny poziom. Nawet drobne niepokojące sygnały, jak nieustanne wiadomości, telefony czy pojawianie się stalkera w miejscach publicznych, mogą stanowić podstawę do zgłoszenia sprawy. Policja może podjąć działania ochronne, takie jak zbieranie dowodów, ostrzeżenia dla stalkera lub, w skrajnych przypadkach, interwencje w formie aresztowania.
Ważnym krokiem w obronie przed stalkerem jest całkowita kontrola nad prywatnymi informacjami. Warto zatem:
Stalking często ma charakter ciągły i może przejawiać się w różnych formach: od telefonów, wiadomości tekstowych, po śledzenie w Internecie. Ważne jest, by skrupulatnie dokumentować każdy incydent. Powinna to być lista wszystkich zdarzeń: daty, godziny, treść wiadomości, zdjęcia, nagrania audio lub wideo, a także świadkowie zdarzeń. Takie dowody są kluczowe w procesie sądowym.
Złożenie pozwu cywilnego o zaprzestanie nękania (tzw. nakaz zaprzestania nękania) może pomóc w uzyskaniu ochrony prawnej. Warto skonsultować się z prawnikiem, który pomoże ocenić sytuację, przygotować odpowiednie dokumenty oraz pokierować w procesie sądowym.
W sytuacji, gdy stalker stanowi realne zagrożenie dla ofiary, można starać się o zastosowanie środków ochrony prawnej, takich jak zakaz zbliżania się lub zakaz kontaktu. Taki zakaz może zostać nałożony przez sąd na podstawie wniosku ofiary.
Stalking jest nie tylko zagrożeniem fizycznym, ale również dużym stresem emocjonalnym dla ofiary. Wsparcie bliskich osób, psychologa czy terapeuty jest niezbędne w radzeniu sobie z poczuciem zagrożenia i lękiem. Warto również wziąć pod uwagę grupy wsparcia, które oferują pomoc w sytuacjach związanych z nękaniem.
W przypadku stalkingu, który przyjmuje formę fizycznego ścigania, pomocne może być zmienianie codziennej rutyny. To obejmuje zmianę tras do pracy, szkoły, unikanie chodzenia w samotności, a także wybór nowych miejsc do spędzania czasu. W skrajnych przypadkach, pomocne może być również zastosowanie ochrony fizycznej, np. poprzez wynajęcie ochrony.
Stalking jest poważnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa psychicznego i fizycznego ofiary. Choć początkowo może wydawać się niegroźny lub wręcz romantyzowany, w rzeczywistości stalking często prowadzi do trwałych konsekwencji emocjonalnych i psychicznych. Ofiary stalkingu mogą doświadczać lęku, depresji, a nawet fobii społecznych. W ekstremalnych przypadkach, stalking może prowadzić do tragicznych wydarzeń, w tym przemocy fizycznej.
Wczesna reakcja jest kluczowa. Ważnym elementem obrony jest szybkie zgłoszenie stalkingowego zachowania. Zgłoszenie na policję, zmiana ustawień prywatności, dokumentowanie zdarzeń – te kroki mogą zapobiec eskalacji sytuacji. Im wcześniej zareagujemy, tym większe szanse na skuteczne przerwanie nękania i uzyskanie ochrony prawnej.
Znajomość przepisów prawnych i korzystanie z pomocy prawnej stanowi istotną część obrony. W Polsce stalking traktowany jest jako przestępstwo, a ofiary mogą liczyć na pomoc policji oraz wsparcie sądu w zakresie ochrony. Prawo daje możliwość zastosowania środków ochrony cywilnej, jak zakaz zbliżania się, czy zakaz kontaktu. Ofiary mogą także dochodzić swoich praw poprzez wnioski cywilne, jak nakaz zaprzestania nękania.
Autorka: Oliwia Sztogryn; wolontariuszka Fundacji Zaginieni
Zdjęcie: unsplash.com
Bibliografia:
Oszust korzystający z metody „na tulipana”, rozkochuje w sobie kobiety, obiecuje im wspaniały związek lub też nawet i piękną wizję małżeństwa oraz długiego dostatniego wspólnego życia, a następnie wyłudza od nich pieniądze i znika. Oszustwo to ostatnimi czasy zostało rozbudowane o nową opcję: wyłudzacze, jako miejsce zapoznania wymarzonego partnera lub partnerki, wybierają internet. Schemat jest zawsze jednak taki sam: pojawia się oszust, który wykorzystując samotność swojej ofiary, manipuluje nią i przekonuje o miłości. Gdy mu się to udaje, przechodzi do ataku i prosi o pieniądze. Po ich otrzymaniu znika bez śladu. Wbrew pozorom, nie tylko kobiety zostają ofiarami oszustów matrymonialnych, ale coraz częściej również i mężczyźni. Problem ten nie jest nowy, jednak przebiegłość wyłudzaczy jest ogromna i nawet bardzo ostrożna osoba może dać się oszukać.
Jest kilka stałych elementów, które wpływają na skuteczność tego typu oszustwa. Jako ofiary typowane są osoby samotne i bardzo potrzebujące kogoś bliskiego. Nie muszą być majętne, ponieważ dla oszusta wystarczy, jeżeli np. wezmą kredyt lub pożyczkę. Dlatego też należy pamiętać, że ofiarami padają nie tylko bogaci ludzie i może to być każdy z nas. W pierwszej kolejności należy pamiętać, że oszust może podawać się za wiele różnych osób i będzie chciał się dopasować niejako do nas. Może więc udawać żołnierza amerykańskiego, zagranicznego biznesmena, wdowca czy też po prostu miłego człowieka, który na początku ma pieniądze, a nawet kupuje prezenty, jednak po chwili popada w kłopoty i potrzebuje „małej pomocy”. Opcji jest wiele, nie ma zamkniętego katalogu.
Jak więc się przed tym uchronić?
Oszuści matrymonialni, aby uwiarygodnić się przed swoją ofiarą, posiadają zaplanowane metody i schematy działania, najczęściej dostosowane pod konkretnie wytypowaną osobę. Musisz więc być przygotowana, że na samym początku wszystko może wyglądać bardzo dobrze. Jeżeli po drugiej stronie jest oszust, prędzej czy później na pewno pojawią się jakieś nieścisłości, ponieważ tego typu kłamstwa nie da się długo utrzymać i np. nie zapoznać drugiej strony ze swoją rodziną. Trzeba więc być czujnym. Nawiązywanie nowych znajomości to nic złego, to tak na prawdę podstawa człowieczeństwa. Poznając jednak nowych ludzi należy być ostrożnym i dbać o swoją prywatność.
Mam nadzieję, że moje rady okażą się przydatne.
Bądź bezpieczna.