Nieodłącznym elementem życia jest śmierć. Każdy z nas doświadczył żałoby po stracie bliskiej osoby. Co więcej starta, zwłaszcza tych najbliższych osób, jest jednym z najbardziej stresujących przeżyć.
Żałobę definiuje się jako reakcję człowieka na stratę.
Jest to proces, którego celem jest adaptacja do nowej sytuacji. Nie jest to zdanie łatwe i wiąże się z ogromnym wysiłkiem psychicznym. Zaakceptowanie doświadczenia straty spotyka się z ogromnym oporem, w którym mogą pojawić się różne emocje – od rozpaczy, gniewu, po uczucie wręcz fizycznego cierpienia i pustki. Każdy z nas żałobę może przeżywać inaczej. Opłakiwanie utraty ważnej osoby jest niezmiernie trudnym czasem, ale jak każdy kryzys niesie możliwość rozwoju.
Doświadczenie śmierci odciska na każdym ogromne piętno i to, jak je przeżyjemy, kształtuje przyszłość.
Nie istnieje jedyny, właściwy sposób, a w szczególności nie powinno się narzucać swojego sposobu na przeżywanie straty. Niemniej jednak można wyróżnić poszczególne etapy żałoby:
- Z pierwszym mamy do czynienia już po dostarczeniu informacji o stracie. Naturalną reakcja obronną może być zaprzeczanie, które może trwać od kilku godzin do nawet kilku dni. W tym momencie jednostka doświadcza silnego wstrząsu. Mogą pojawić się obronne reakcje fizjologiczne oraz uczucie odrętwienia, które blokuje odczuwanie zbyt silnych emocji.
- Po ustąpieniu negacji faktu straty bliskiej osoby, mogą pojawić się kolejne emocje tj. przejmujący smutek, a nawet złość. W przypadku, gdy śmierć poprzedzała wieloletnia choroba, możemy odczuwać ulgę, że cierpienia chorego się skończyły. Wszystkie emocje, które się pojawiają są zrozumiałe i należy je zaakceptować. Osoba w żałobnie może szukać osób winnych doznanej krzywdy. Może oskarżać siebie, innych bliskich, a nawet osobę zmarłą. Jest to etap szczególnie niebezpieczny, ponieważ niesie ze sobą ryzyko wystąpienia ciężkiego epizodu depresji. Osoba w żałobie wycofuje się z kontaktów społecznych, a wywiązywanie się z codziennych obowiązków może sprawiać jej ogromne trudności.
- Trzeci etap jest swoistą reakcją na wcześniejsze trudne emocje. Możemy w nim odczuwać dezorientację i zagubienie z powodu zaburzenia funkcjonowania naszego świata. Przejście tego etapu pozwoli na zaadaptowanie się do nowej sytuacji, jednak wymaga to czasu. Nie należy narzucać sobie powrotu do wcześniejszego funkcjonowania przed doświadczeniem straty, ponieważ jest to niemożliwe. Etap ten może być niezmiernie wyczerpujący, ale pozwoli na przystosowanie się do nagłej zmiany w życiu.
- Ostatnim etapem jest akceptacja. Pojawia się, gdy stawimy czoło naszym uczuciom i odnajdziemy sposób na dalsze życie bez utraconej osoby. Osoba w żałobie powraca do kontaktów z innymi ludźmi i stara się sprostać nowej roli społecznej, np. wdowy/wdowca, sieroty.
Przedstawione fazy stanowią jedynie teoretyczne uproszczenie złożonego doświadczenia jakim jest żałoba.
Przeżywanie starty przebiega różnie u każdej osoby, np. niektóre fazy mogą pojawić się wcześniej albo wcale. Czas trwania każdego z etapów żałoby jest sprawą silnie zindywidualizowaną i możliwa jest ich cykliczność przeżywania, zwłaszcza podczas wydarzeń, które zwykle spędzaliśmy z utraconą osobą. Każde z uczuć pojawiające się w trakcie żałoby jest naturalne i adaptacyjne dla zaistniałej sytuacji.
Żałoba jest trudną sytuacją nie tylko dla osób, które doświadczyły straty, ale również i dla pozostałych bliskich, którzy bardzo często nie wiedzą, jak pomóc osobie pogrążonej w żałobie.
Przede wszystkim ważna jest obecność. Gdy jesteś w otoczeniu osoby w żałobie postaraj się ją wysłuchać. Danie przyzwolenia na okazywanie uczuć, wysłuchanie oraz wspieranie w podejmowanych czynnościach może okazać się niezmiernie pomocne. Jednak należy również zwracać uwagę na sygnały alarmowe i przeciwdziałać oznakom destrukcyjnych działań, jak np. nadużywanie alkoholu. Okaż akceptacje, a w odpowiednim czasem wzmacniaj motywacje do nowo podjętych działań. Gdy codzienne sprawy wydają się za trudne, pomóż w sprzątaniu, zrób zakupy i/lub posiłek. Nie mów błahych frazesów, np. „Najwyraźniej tak miało być”. Takie słowa nie pomagają, a co więcej mogą utrudnić nawiązanie między wami zaufania.
Szczególnie ciężką sytuacją jest towarzyszenie dziecku w żałobie.
W zależności od wieku dziecka pomocne jest akceptowanie ich uczuć i zapewnianie o normalności tego czego doświadczają. Niezmiernie pomocne jest utrzymywanie codziennych czynności, w celu zapewnienia znanego i bezpiecznego środowiska.
Jeśli sami czujemy się przytłoczeni emocjami albo nie jesteśmy w stanie pomóc osobie w żałobie, warto zwrócić się do psychologa. Będzie on towarzyszył nam w cierpieniu i pomoże w pogodzeniu się ze stratą.
Źródła:
https://psychomedic.pl/zaloba-jak-pomoc-sobie-i-bliskim/
https://www.zwrotnikraka.pl/zaloba-po-stracie-etapy-wsparcie/
https://mojapsychologia.pl/definicje/80,zaloba.html
Autor: Natalia Muskała, wolontariuszka działu psychologicznego Fundacji Zaginieni
Zdjęcie: unsplash.com
